Prokrastynacja - czyli tendencja do ociągania się, odwlekania rzeczy na później - dotyka wielu z nas. Często łączymy ją ze zwykłym lenistwem, ale w rzeczywistości jest to wyraz głębszych zaburzeń, mających swoje źródła w lękach społecznych lub nadmiernym perfekcjonizmie. Może też prowadzić do braku poczucia szczęścia. Jak zwalczyć prokrastynację?
Prokrastynacja - czym jest?
Pierwszym krokiem do poprawy sytuacji jest zrozumienie problemu. Prokrastynacja nie oznacza lenistwa albo stanu, w którym nam się czegoś po prostu nie chce, bo to dotyka przecież każdego z nas. Prokrastynacja jest tendencją, a więc wydłużoną w czasie skłonnością do odkładania decyzji w czasie, niechęci do skonfrontowania się z rzeczywistością. Nie dotyczy tylko pracy czy projektów, które mamy do wykonania, ale także codziennych sytuacji, takich jak dokonanie jakiegoś zakupu lub podjęcie jakiejś odpowiedzialności. Najczęstsze myśli, które pojawiają się w głowach prokrastynatorów w takich sytuacjach, to: “to będzie trudne do wykonania”, “na pewno nie dam rady tego zrobić”, “nie mogę się teraz skupić, zrobię to później”. Lub też: “jestem za głupi, na pewno mi się nie uda”. Jednym ze źródeł prokrastynacji jest bowiem brak pewności siebie i towarzyszące temu lęki.
Prokrastynacja - z czego wynika?
Wśród najczęściej wymienianych przyczyn prokrastynacji znajduje się pięć lęków: lęk przed porażką, sukcesem, bezradnością, izolacją i intymnością. Mogą one występować w różnych kombinacjach lub wszystkie jednocześnie. Wszystkie te lęki mają głębokie zakorzenienie w życiu społecznym. Unikanie podejmowania decyzji przez prokrastynatora ma na celu ochronę poczucia własnej wartości i wewnętrznego komfortu; nie podjęcie wyzwania jest równoznaczne z uniknięciem porażki. Lub sukcesu - jeśli dana osoba nie chce się wyróżniać na tle innych. Prokrastynacja często jest też domeną perfekcjonistów, którzy obawiają się, że nie sprostają własnym oczekiwaniom.
Wreszcie, osoby ze skłonnością do prokrastynacji znacznie częściej niż inni przejawiają brak myślenia przyszłościowego i skłonności do planowania następnych zadań. Z ich perspektywy deadline za dwa miesiące jest zbyt abstrakcyjny, aby zmusić ich do podjęcia skutecznych działań w teraźniejszości. Ostatnie badania pokazują też, że prokrastynacja może mieć swoje źródła w wychowaniu przez autorytatywnego rodzica.
Jak pokonać prokrastynację?
Istnieje dużo sposobów, które mogą pomóc w lepszej organizacji swojego czasu i zwalczaniu odkładania rzeczy na później. Należy do nich m.in. spisywanie zadań do wykonania na dany dzień i układanie ich pod względem priorytetów. Są to metody uniwersalne, należy jednak pamiętać, że prokrastynacja jest rodzajem zaburzenia i nie istnieje “złoty środek”, który z dnia na dzień wywróci nasze życie do góry nogami. Powinniśmy podejść do tematu spokojnie i zaplanować strategię działania, próbować różnych metod, aby być bardziej produktywnym. A także cały czas pracować nad sobą i starać się uświadomić sobie źródło naszych problemów - na przykład niską samoocenę lub nadmierny perfekcjonizm. Autoanaliza jest bowiem zawsze pierwszym krokiem do zmiany naszych zachowań. Jeśli natomiast prokrastynacja przyjmie wymiar patologiczny i w konsekwencji uniemożliwi nam normalne funkcjonowanie, powinniśmy skonsultować się ze specjalistą.